A' Mheanbhchuileag (3)
le Fearghas MacFhionnlaigh
English HERE
Ceart gu leòr,can gu robh thu beò is saor;
agus can gu robh a' Ghàidhlig as ùr nad bheul.
An dèanar ceartas led shaorsa?
Am bruidhnear fìrinn led chànain?
No an cuireadh tusa sgreamh oirnn
mar a rinn urracha mòra Sasainn?
Chunnaic mi aon-chòrnach geal
a' gluasad gu tuisleach suas
Sràid Sauchiehall.
Nam b' e Meisias a bh'annam
thogainn Alba eadhon o na mairbh;
ach chan eil a' ghaoth no an fhairge umhail dhòmhsa;
is nan seasainn air beulaibh uaigh mo dhùthcha
cha bhiodh i a' carachadh
ged a bhruidhninn rithe sa Ghàidhlig fhèin.
Oir tha mi na glacan, blàtha no fuara,
agus thèid mo mhùchadh le a marbhphaisg.
Chan e Atlas a th' annam;
chan eil air mo ghuailnean ach mo cheann.
Chan urrainn dhomh an saoghal a thogail.
Chan urrainn dhomh Alba a thogail.
Agus leis an fhìrinn innse, is ann air èiginn uaireannan
a thogas mi mo cheann.
Ach saoil ma thogas mi beagan mo cheann
nach tog mi beagan Alba?
Agus ann an togail beagan Alba
nach tog mi beagan an saoghal?
Co-dhiù no co-dheth, is mise a tha fann,
agus is e seo a-rèist mo dhubh-cheist -
mairidh mi so-leònta
mura faigh mi smachd air mo bhodhaig 's air mo dhùthaich;
mura faigh mi smachd air a' phlanaid 's air a' chosmas;
mura faigh mi smachd air a h-uile atam is moileciuil sa chruinne-cè;
MURA TÈID MI NAM DHIA.
Ach nach e seasamh Nietzsche bha seo?
- Is LEAMSA an rioghachd, an cumhachd, a' ghlòir!
Feumaidh sinn uile bhith mar Atlas,
nar seasamh casa-gobhlach os cionn uaigh Dhè
is na nèamhan air ar guailnean;
(ged a bha an straidhn cus airson Nietzsche fhèin
's chaidh a phronnadh mar Shamson fo sprùilleach an Teampaill).
Ach tha fhios nach eil rùm san domhan airson còrr is aon Atlas,
oir is e mo shaorsa do dhaorsa
is do shaorsa mo dhaorsa.
Feumaidh sinn sabaid a-rèist mar Thìotanaich
airson ceannais, agus mus bi fios againn,
siod a h-uile atam a' strì los a' chruinne-cè a shlugadh,
oir bidh eagal a chridhe air a h-uile nì roimh bhàsmhorachd.
Chan e Tìotanach a th' annamsa.
Chan eil annam ach muirteachd
air m' iomadan ann an cuan gun chladach;
agus nuair a bheanas mi ri creig sam bith
thèid i na cuairt-shlugan fam chomhair.
Feumaidh sinn a' chreag a thaghadh
a nì ar slugadh.
Ach seo againn cnag na cùise -
gus so-leòntachd a sheachnadh
feumaidh mi dol nam làn dheachdaire;
agus air sgàth sàbhailteachd an deachdaire
feumar saorsa àicheadh do chàch.
Nach b' e seo an aon loidig a bh' aig Alasdair Mòr,
Napoleon, Hiotlair, Stàilinn?
(Tha iadsan marbh an-dràsta;
cha robh am bàs co-dhiù fo smachd aca.
Bha an fhòid tuilleadh 's trom air an son.)
Nach b'e seo reusonachadh Shasainn ìmpireil?
(Ach Alba, cha robh leisgeul agadsa
airson do chuid chìocrais-fala.
Is e hitman na h-ìmpireachd a bh' annadsa;
Nad Fhaust poilitigeach
a' reic d' anama gus cumhachd a bhlasad.
Ach nas miosa na sin
is ann gus cumhachd a sheachnadh
a reiceas tu d' anam an-dràsta!
Seòrsa siùrsach na Roinn Eòrpa thu a-nis,
led mhascara gorm is chraos dearg-smeurte
is làmh dhèirc-iarrtasach sìnte a-mach,
gun cuimhn' agad idir, a-rèir coltais,
gun robh thu uair nad òigh 's nad bhanrigh?
Agus cha chreid mi nach bi am fèin-fhìreanachadh ceudna
aig ìmpireachdan ri teachd.
(Gidheadh ma ghabhas os-choimpiutair Machiavellianach
os làimh an cruinne-cè, binndichear gun teagamh
eanchainn mhallaichte ri h-ùine
le trombòis sileaconach air choreigin -
oir cha bhi eantropaidh co-dhiù fo smachd aige.)
Choimhead mi suas a-rithist.
Bha a' mheanbhchuileag ri strì fhathast
agus an damhan-allaidh a' sìor thighinn nas fhaisge.
Meanbhchuileag shuarach ri strì airson beatha.
So-leòntachd agus cumhachd.
Dòigh nàdair.
Chunnaic mi damhan-allaidh mòr
a' snìomh lìn am measg nan reultan.
Bha i airson nam planaid a ghlacadh mar chuileagan na h-eige.
B' ise Reusantachas.
Chunnaic mi faoileag chreucht' ag èirigh à coire stoirmeil
is a' sabaid an aghaidh na gaoithe.
is lìon a sgriach an cruinne-cè.
B' ise Bitheileas.
Chunnaic mi a' ghrian a' fàs mar thelebhisean
is gnùis Meidiùsa air an sgàilean;
's rinneadh luchd-àiteachaidh nam planaid uile nan clach.
B' ise Uile-smachdachas.
Agus nach b' e seo peacadh mòr an t-Satain -
an oidhirp làn-chumhachd is làn-shaorsa a ghlacadh;
gu bhith na ionad co-sheasaimh nan uile nithean;
gu bhith na chuspair-adhraidh fhèin?
Bha e airson soillseachadh mar a' ghrian am measg nam planaid,
agus is ann mar ghrian a-rèist a bhàsaicheas e -
ag at le àrdan na athach dearg,
a' spreadhadh na smùrach mar reul os-nòbhach,
agus a' crùbadh air a' cheann thall na tholl dubh spioradail;
na chuairt-shlugan cìocrach a' glutadh nan uile nithean;
na dhìosganach cosmach a' deoghail a-steach an t-solais fhèin.
Is e Lúicifir an Soillsichear a bh' ann,
mus do thuit e mar dhealanach o nèamh
gu bhith Apoilion an Sgriosadair,
na aingeal an dubh-aigeinn.
Bha na seann Ghreugaich ceàrr:
cha d' rinneadh Nairciseas na fhlùr idir
ach na vàimpir.
Agus nach robh an dearbh mhearachd aig Adhamh -
dìmeas a dhèanamh air fo-ùghdarras;
sannt aige air tighearnas gun dleastanas;
gu bhith na phrìomh-shamhla an àite an fhaileis;
gu bhith na fhacal an àite a' mhic-thalla;
gu bhith na ghrian an àite na gealaich;
gu bhith a priori an àite a posteriori?
Chualas facal,
agus ghrad-leum an solas às an dorchadas
mar bhradan à glomag;
b' e ciad mhadainn na cruinne-cè.
Chualas facal eile
agus shàthtadh lòchran ann an soitheach crèadha;
b' e ciad mhadainn mhic-an-duine.
Facal agus solas.
Trompaid agus lòchran.
Chaidh fear-cuir a-mach a chur a shìl,
agus b' e an sìol Facal Dhè,
agus b' e ainm an t-sìl -
Adhamh.
Feuch, dh'fhàs an òigh-thalamh trom,
agu rug i mac,
agur mar ainm air thug i
Adhamh.
Adhamh
na shìol-lide
air a ghinideachadh
ann an laraing na talmhainn.
___________
